Ο ΖΕΪΜΠΕΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΑΡΟΥΧΗΣ

Ο Γιάννης Τσαρούχης χορεύει ζεϊμπέκικο - φωτό: Henri Cartier Bresson

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Βέβαιος ων ότι ο Γιάννης Τσαρούχης χορεύει - χρόνια τώρα - ζεϊμπέκικο στην γειτονιά των Αγγέλων, σκέφτηκα σήμερα που γιορτάζει την αναχώρησή του προς τη γενέθλια γη, πως θα του άρεσε μια μικρή αναδρομή στον χρόνο.

Το 1934 όταν είδε ένα νεαρό ζεϊμπέκη να χορεύει στο πλοίο για την Πόλη ένα ...υπερκόσμιο ζεϊμπέκικο.

Το 1961 όταν ο σπουδαίος γάλλος φωτογράφος Henri Cartier Bresson τον φωτογράφιζε να χορεύει ζεϊμπέκικο σ΄ ένα καπηλειό ή αργότερα όταν μιλούσε στην Μαρία Καραβία για την ζωγραφική του εργασία πάνω στο ζεϊμπέκικο.

Και πιο πρόσφατα όταν υπό τους ήχους του Βασίλη Τσιτσάνη χόρευε σε νυκτερινό κέντρο το τραγούδι "Θα κάνω ντου βρε πονηρή".

Ο ίδιος έγραφε για την γνωριμία του με το ζεϊμπέκικο:

Το 1934 είδα αληθινούς ζεϊμπέκηδες που μπαρκάρανε στη Σμύρνη, στο πλοίο που με πήγαινε στην Κωνσταντινούπολη. Πήγαινα να δω τα μωσαϊκά στην Αγία Σοφία, που εκείνο τον καιρό είχε ξεσκεπάσει ο Αμερικανός βυζαντινολόγος Ουίτμορ.

Προς το ηλιοβασίλεμα, όταν ξεκίνησε το πλοίο για την Πόλη, ο νεαρός χόρεψε πάνω στο κατάστρωμα.Ήταν κοντός και χοντροκόκαλος, αλλά μόλις άρχισε να κινείται πραγματικά μετεμορφώθη. Δεν ήταν πια το ίδιο πρόσωπο. Την ανδρεία του, γιατί ήταν ανδρείος πολύ, σχεδόν άγριος, συνεπλήρωνε περίεργα ένα είδος ταπεινότητος και ένα είδος ευγνωμοσύνης, που δεν ήταν γνωστό ποιον απευθύνεται και ήταν σαν να ευγνωμονεί, με πολλή σεμνότητα ένα θεό, για το θαύμα που είναι η ζωή. Τον συνόδευε ένα τουμπελέκι, που χτυπούσε ένας άλλος ζεϊμπέκης, στο μαγικό ρυθμό 9/8.

Στα βουνά της Αλβανίας, κοντά στη Φτέρα, άκουσα για πρώτη φορά το ζεϊμπέκικο που τα λόγια του αρχίζουν ως εξής: Μέσα στης ζωής τα μονοπάτια, μπρος στ’ αρχοντικά σου σκαλοπάτια…

Είχα γνωρίσει ως τότε τα τραγούδια της Ρόζας Εσκενάζη και ήμουν θαμώνας της στο κέντρο της οδού Δώρου που, πολλές φορές, πήγαινα παρέα με τον βυζαντινολόγο Ξυγγόπουλο, τον Κόντογλου και άλλοτε με τον Τζούλιο Καΐμη. Μα το ζεϊμπέκικο που άκουσα στην Αλβανία ερχόταν από έναν άλλο κόσμο, διαφορετικό, που μου απεκάλυπτε μια άλλη πλευρά του ανθρώπου. Το ζεϊμπέκικο και τα ρεμπέτικα υπήρχαν βέβαια, ήδη από το 1900 και οι μεγάλοι του ρεμπέτικου είχαν δημιουργήσει αριστουργήματα. Αλλά οι αστικές προκαταλήψεις είχαν βρει έναν τρόπο να το αποκρύψουν, ακόμη και απ’ αυτούς που τους ενδιέφερε. Όταν έφυγαν οι Γερμανοί και ήρθαν οι Εγγλέζοι με τους Έλληνες από τη Μέση Ανατολή, μαζί με το σουίνγκ άρχιζε να ανθίζει με μια νέα βλάστηση, και υπό νέο πνεύμα, το πανάρχαιο ζεϊμπέκικο.

(από τον τόμο Αγαθόν το εξομολογείσθαι, Καστανιώτης 1989)

Αλλά ας θυμηθούμε και μια μοναδική στιγμή του ...ζεϊμπέκη Τσαρούχη.

Στην Υδρα το καλοκαίρι του 1982, η τότε υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη διοργάνωσε ένα συνέδριο με θέμα τη Μεσόγειο. Υψηλοί προσκεκλημένοι: ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Μιτεράν, ο πρωθυπουργός Πιερ Μορουά, ο Τζακ Λανγκ, υπουργός Πολιτισμού κ.α.

Το "συμπέρασμα" αυτού του μεγάλου αυτού συνεδρίου: το ζεϊμπέκικο που χόρεψε ο Γιάννης Τσαρούχης. Ηταν η πιο ενδιαφέρουσα στιγμή και αυτή αναπαρήχθη στον Τύπο της εποχής.

Μη ξεχνάμε ότι ο Κώστας Ταχτσής έλεγε πως ο Τσαρούχης χόρευε σαν την Ουλάνοβα!