Alexandra Papastefanou: MINERALS for piano

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

H Subways Music του Σοφοκλή Σαπουνά μας έδωσε (Μάρτιος 2019) σε ψηφιακή διαδικτυακή έκδοση, με διαθεσιμότητα σε όλες τις μεγάλες διεθνείς πλατφόρμες, μία ξεχωριστή πιανιστική συλλογή με την σπουδαία σολίστ Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου σε διπλό ρόλο: της δημιουργού και της ερμηνεύτριας.
«Τα “Ορυκτά” (Minerals), είναι κομμάτια για πιάνο που διατηρούν έναν αυτοσχεδιαστικό χαρακτήρα και επιρροές από τον ιμπρεσιονισμό, τον νεορομαντισμό, τη τζαζ , τον μινιμαλισμό κι ενδεχομένως ολόκληρη την πιανιστική μου εμπειρία. Προσπαθούν να συνομιλήσουν με τη σιωπηλή, ιριδίζουσα, ενίοτε τραχιά, αινιγματική, μυθική φύση των ορυκτών που συνδέονται με τη μνήμη τής πέτρας, της γης και του ίδιου του χρόνου. Έτσι η μουσική φαντασία ανασυνθέτει σχήματα και χρώματα και κάνει την άμμο να τραγουδά…», μας λέει η Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου.
Η έκδοση της Subways Music είναι εξαιρετικά φροντισμένη, όπως άλλωστε μας έχει συνηθίσει με όλες τις παραγωγές της.

Το έργο της «12 Ορυκτά» για σόλο πιάνο, μας παρουσίασε η Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου σε μια συναυλία της στην Αίθουσα Συναυλιών Φ. ΝΑΚΑΣ, τον Ιανουάριο του 2015.

Το έργο αυτό κυκλοφορήθηκε από τις εκδόσεις Φίλιππος Νάκας.

Η Α. Παπαστεφάνου είναι, ως γνωστόν, και συνθέτρια και μάλιστα περιπλανάται σε ετερόκλητα – εκ πρώτης όψεως – μουσικά είδη, καθώς έχει ασχοληθεί με την μελοποιημένη ποίηση, αλλά έχει γράψει και τραγούδια πιο ελεύθερου ύφους, σαν αυτά που συναντάμε στον δίσκο της Σμάλτο.

Τώρα μας εκπλήσσει με κομμάτια για πιάνο εμπνευσμένα από την ιδιαίτερη φύση και τις διαφορετικές όψεις των ορυκτών. Λέει η ίδια: Θα μπορούσαν να 'ναι χρώματα, ιριδισμοί, κομμάτια από υπόγειες λάμψεις, τεκμήρια του χρόνου, ένα εκκρεμές από χαλαζία, σπήλαια με αντήχηση, η πέτρα Υάκινθος, ο Ίασπις και το διαμάντι...

Στην αρχή του ρεσιτάλ στο Νάκα, η Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου μας εξήγησε πειστικότατα πώς τα ορυκτά την ενέπνευσαν για το συγκεκριμένο έργο. Καθώς την άκουγα μου ήρθε συνειρμικά στο νου η ιδιαίτερη εκπομπή του Γιώργου Κοροπούλη στο παλιό Τρίτο, με τίτλο «Στοιχεία για την αγορά χαλκού».

Και ακούγοντας από την Α. Παπαστεφάνου τον Ίασπι, θυμήθηκα ότι το όνομα του το πήρε από την εβραϊκή λέξη «yaspeh» και τον συναντάμε στην Παλαιά Διαθήκη, στις οδηγίες για το επιστήθιο των ιερέων: «…καὶ ὁ στίχος ὁ δεύτερος, ἄνθραξ καὶ σάπφειρος καὶ ἴασπις» (Έξοδος 28,18). Καθώς επίσης και το σάρδιο: «καὶ καθυφανεῖς ἐν αὐτῷ ὕφασμα κατάλιθον τετράστιχον. στίχος λίθων ἔσται, σάρδιον, τοπάζιον καὶ σμάραγδος, ὁ στίχος ὁ εἷς·» (οπ.π. 28,17).

Αλλά και στην Αποκάλυψη συναντούμε αυτά τα ορυκτά: «καὶ εὐθέως ἐγενόμην ἐν πνεύματι• καὶ ἰδοὺ θρόνος ἔκειτο ἐν τῷ οὐρανῷ, καὶ ἐπὶ τὸν θρόνον καθήμενος, ὅμοιος ὁράσει λίθῳ ἰάσπιδι καὶ σαρδίῳ•» (Αποκάλυψις 4, 2-3).

Τα ορυκτά της Α. Παπαστεφάνου δεν αφορούν φυσικά σε άμφια ιερέων της Π.Δ., ούτε και στην Αποκάλυψη του Ιωάννη, αλλά στην ιέρεια των αιώνων που είναι η Μουσική.

Η Α. Παπαστεφάνου με τα "Minerals" μας αποκαλύπτει έναν μουσικότατο ορυκτό πλούτο, όπου συναντά κανείς πολλές αποχρώσεις δεξιοτεχνίας, μελωδικότητας, αυστηρής και πιο ελεύθερης αρχιτεκτονικής δομής, πολυφωνίας (ως τρόπος γραφής όσο και ως αισθητική), ρυθμολογίας, σημειολογίας, μ’ ένα λόγο όψεις και κατόψεις μιας μουσικής ορυκτολογίας διόλου αυθαίρετης, μα συνειδητής και μετ΄επιστήμης, θα έλεγα.

Αν ο πολυγραφότατος Θεόφραστος έχει αναγνωρισθεί διεθνώς ως πατέρας της ορυκτολογίας, η Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου νομίζω πως με το έργο της αυτό καθίσταται η πρώτη μητέρα μιας μουσικής ορυκτολογίας, καθώς τα «Ορυκτά» της δεν προέκυψαν απλώς με αφορμή τα ορυκτά, αλλά ως φυσική συνέπεια τής μετ΄ ευλαβείας ανάλυσης τής σύστασής των από τη συνθέτρια.

Ως εκ τούτου τα «Minerals» της Αλεξάνδρας Παπαστεφάνου είναι ό,τι καλύτερο για τα Μουσεία Ορυκτολογίας του κόσμου, αλλά και για κάθε άνθρωπο που αισθάνεται ορυκτό κι εξορύσσεται από τη γη, δια της τέχνης και δη της μουσικής.

Σε μια χώρα, όπως η Ελλάδα, όπου όλοι μιλούν για τον ανεκμετάλλευτο ορυκτό μας πλούτο, καλό θα ήταν οι θέλοντες συνειδητώς ζην, να ανακαλύψουν και τα ορυκτά της Αλεξάνδρας Παπαστεφάνου. Πλούτος μουσικός αδαπάνητος.